ภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุ วิธีปรับอาหารและการดูแลเพื่อลดความเสี่ยงสำลัก

ภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุคืออะไร?

ภาวะกลืนลำบาก (Dysphagia) เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ ซึ่งเกิดจากการทำงานที่ผิดปกติของกล้ามเนื้อและเส้นประสาทที่ควบคุมการกลืน ทำให้ผู้ป่วยมีความเสี่ยงต่อการสำลักอาหารและของเหลว อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อน เช่น ปอดอักเสบจากการสำลัก (Aspiration Pneumonia) หรือภาวะขาดสารอาหาร

มารู้จัก 5 ขั้นตอนการกลืนกัน

สาเหตุของภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุ

ภาวะกลืนลำบากสามารถเกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัย เช่น:

• ความเสื่อมของกล้ามเนื้อ ตามอายุที่มากขึ้น
• โรคทางระบบประสาท เช่น โรคพาร์กินสัน อัลไซเมอร์ หรือโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
• โรคทางเดินอาหาร เช่น กรดไหลย้อน หรือมะเร็งหลอดอาหาร
• ผลข้างเคียงจากยา บางชนิดที่มีผลต่อการควบคุมกล้ามเนื้อกลืน

อาการของภาวะกลืนลำบาก

ผู้สูงอายุที่มีภาวะกลืนลำบากอาจแสดงอาการดังต่อไปนี้:

• รู้สึกกลืนลำบาก หรือมีอาหารติดคอ
• ไอหรือสำลักขณะรับประทานอาหาร
• น้ำลายไหลมากกว่าปกติ
• น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ
• เสียงเปลี่ยนไปหลังรับประทานอาหาร

แนวทางการดูแลและลดความเสี่ยงสำลัก

1. ปรับลักษณะอาหารให้เหมาะสม

• เลือกอาหารที่ นุ่ม เคี้ยวง่าย และมีความข้นหนืดพอเหมาะ เช่น โจ๊ก ข้าวต้ม หรือซุปข้น
• หลีกเลี่ยงอาหารแข็ง แห้ง หรือเหนียวที่อาจทำให้กลืนลำบาก เช่น ขนมปังแห้ง เนื้อสัตว์ชิ้นใหญ่
• ใช้ สารเพิ่มความข้นหนืด (Thickener) สำหรับของเหลว เช่น น้ำซุป น้ำผลไม้ หรือเครื่องดื่ม เพื่อช่วยลดความเสี่ยงต่อการสำลัก

2. เทคนิคการรับประทานอาหาร

• นั่งตัวตรง ขณะรับประทานอาหาร และหลังรับประทานให้นั่งอยู่ในท่านั้นประมาณ 30 นาที
• แบ่งอาหารเป็นคำเล็กๆ และเคี้ยวให้ละเอียดก่อนกลืน
• ใช้ ช้อนขนาดเล็ก เพื่อควบคุมปริมาณอาหารแต่ละคำ
• หลีกเลี่ยงการพูดคุยขณะรับประทานอาหารเพื่อลดโอกาสสำลัก

3. การดูแลด้านสิ่งแวดล้อมและพฤติกรรม

• จัดสถานที่รับประทานอาหารให้ เงียบสงบ ไม่มีสิ่งรบกวน
• กระตุ้นให้ผู้สูงอายุ จิบน้ำบ่อยๆ ระหว่างมื้ออาหารเพื่อช่วยให้กลืนง่ายขึ้น
• สังเกตอาการผิดปกติระหว่างรับประทานอาหาร หากมีอาการสำลักบ่อยควรปรึกษาแพทย์

4. การฝึกกล้ามเนื้อและกายภาพบำบัด

• การออกกำลังกายกล้ามเนื้อปากและคอช่วยปรับปรุงการกลืน เช่น การฝึกออกเสียง หรือการออกกำลังกายลิ้น
• นักกายภาพบำบัดหรือแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟูอาจให้คำแนะนำเกี่ยวกับการบริหารกล้ามเนื้อเฉพาะทาง

5. ดูแลสุขภาพช่องปาก

• แปรงฟันและทำความสะอาดช่องปากเป็นประจำเพื่อลดความเสี่ยงของการติดเชื้อจากเศษอาหารที่ตกค้าง
• ตรวจสุขภาพช่องปากอย่างสม่ำเสมอโดยทันตแพทย์

สรุป

ภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุเป็นปัญหาที่ต้องให้ความสำคัญ เนื่องจากอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรงได้ การปรับลักษณะอาหาร การรับประทานอย่างถูกวิธี และการฝึกกล้ามเนื้อสามารถช่วยลดความเสี่ยงสำลักได้อย่างมีประสิทธิภาพ หากพบว่าผู้สูงอายุมีอาการกลืนลำบาก ควรรีบปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับคำแนะนำที่เหมาะสม 

[ติดต่อสอบถาม]