สัญญาณเตือน!! ภาวะหัวใจล้มเหลวในผู้สูงอายุและการดูแลเบื้องต้น

ภาวะหัวใจล้มเหลวคืออะไร?

ภาวะหัวใจล้มเหลว (Heart Failure) คือ สภาวะที่หัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดไปหล่อเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกายได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้ร่างกายได้รับออกซิเจนและสารอาหารไม่เพียงพอ การทำงานที่ผิดปกติของหัวใจ อาจทำให้เกิดการสะสมของของเหลว ในปอด, ขา, หรือช่องท้อง จนเกิดอาการต่างๆ เช่น หายใจลำบาก, บวม, หรือเหนื่อยง่าย

สาเหตุการเกิดโรคหัวใจวาย หรือหัวใจล้มเหลว

• โรคหลอดเลือดหัวใจ (Coronary Artery Disease)

มีโรคประจำตัวที่เกี่ยวกับหลอดเลือดหัวใจ เช่น หลอดเลือดหัวใจตีบหรือกล้ามเนื้อหัวใจตายจากการขาดเลือด ทำให้หัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดได้ดี

• ความดันโลหิตสูง (Hypertension)

หากเป็นความดันโลหิตสูงอยู่แล้ว และเป็นมานาน อาจทำให้หัวใจทำงานหนักขึ้นจนเสื่อมสภาพลงได้

• โรคหัวใจวาย (Heart Attack)

การที่กล้ามเนื้อหัวใจตาย จากการขาดเลือด (Myocardial Infarction) จะทำให้ส่วนหนึ่งของหัวใจไม่สามารถทำงานได้เหมือนเดิม ทำให้หัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดได้อย่างเต็มที่ เป็นสาเหตุของภาวะหัวใจล้มเหลว

• โรคเบาหวาน (Diabetes)

โรคเบาหวานที่ไม่ได้ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดอย่างดี ทำให้หลอดเลือดเสื่อมสภาพลงได้ ซึ่งจะทำให้หัวใจทำงานได้ไม่เต็มที่ และอาจนำไปสู่ภาวะหัวใจล้มเหลวได้

เบาหวานนอกจากทำให้การไหลเวียนเลือดแย่ลง ยังทำให้เกิดการสะสมของไขมันในหลอดเลือด ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและภาวะหัวใจล้มเหลว

• โรคกล้ามเนื้อหัวใจเสื่อม (Cardiomyopathy) 

กล้ามเนื้อหัวใจเสื่อมสภาพ และไม่สามารถหดตัวได้ดีตามปกติ โดยอาจเกิดจากการติดเชื้อไวรัส, พันธุกรรม หรือผลข้างเคียงจากการใช้ยา ซึ่งทำให้การสูบฉีดเลือดไม่เพียงพอและนำไปสู่ภาวะหัวใจล้มเหลว

• ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ (Arrhythmia) 

การเต้นของหัวใจผิดจังหวะ เช่น หัวใจเต้นเร็วหรือเต้นช้าเกินไป จะทำให้หัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดได้มีประสิทธิภาพ ทำให้เกิดภาวะหัวใจล้มเหลวขึ้นได้

• ภาวะอ้วน (Obesity)

การมีน้ำหนักตัวมากเกินไป หรือเกิดภาวะอ้วน ทำให้หัวใจต้องทำงานหนักขึ้นเพื่อสูบฉีดเลือด ไปหล่อเลี้ยงร่างกายทั้งหมด ซึ่งเสี่ยงทำให้หัวใจเสื่อมสภาพและล้มเหลวได้ในที่สุด

• การเสื่อมสภาพตามอายุ (Age-Related Degeneration) 

เมื่ออายุมากขึ้น การเสื่อมสภาพของกล้ามเนื้อหัวใจ และการลดประสิทธิภาพในการทำงานของระบบไหลเวียนเลือดจะเกิดขึ้นโดยธรรมชาติ ทำให้หัวใจไม่สามารถทำงานได้เต็มที่

• การใช้สารเสพติดหรือยาบางประเภท

การใช้ ยาบางชนิด หรือ สารเสพติด เช่น แอลกอฮอล์ในปริมาณมาก, ยาบางชนิดที่มีผลข้างเคียงต่อหัวใจ หรือยาเคมีบำบัดที่ใช้รักษามะเร็ง อาจทำให้เกิดภาวะหัวใจล้มเหลวได้ 

• ภาวะขาดสารอาหาร (Malnutrition) 

การขาดสารอาหารหรือโปรตีนในร่างกาย อาจทำให้กล้ามเนื้อหัวใจอ่อนแอลง และไม่สามารถทำงานได้เต็มที่ ส่งผลให้เกิดภาวะหัวใจล้มเหลว

สัญญาณเตือน! ภาวะหัวใจล้มเหลวกำลังมาเยือน

• หอบเหนื่อย หรือเหนื่อยง่าย
• บวมที่ขา, ข้อเท้า หรือท้องบวม
• หายใจไม่สะดวก โดยเฉพาะเวลานอน
• ไอ หรือมีเสียงหวีดขนาดหายใจ
• อ่อนเพลียและเหนื่อยล้า
• มีอาการเบื่ออาหารและคลื่นไส้
• หน้ามืดหรือเวียนศีรษะ
• หัวใจเต้นผิดจังหวะ

วิธีดูแลผู้สูงอายุที่เป็นภาวะหัวใจล้มแล้ว เบื้องต้น

1. ควบคุมอาหาร

• ลดการทานเกลือ หรืออาหารที่มีโซเดียมสูง

• ควบคุมปริมาณน้ำตามแพทย์แนะนำ เพื่อป้องกันการคั่งของน้ำในร่างกาย

• เลือกอาหารที่ดีต่อหัวใจ ควรให้ผู้สูงอายุรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อระบบหัวใจ เช่น ผักและผลไม้สด, ธัญพืช, ปลา, หรือเนื้อสัตว์ที่ไม่มีไขมัน

2. การทานยาและใช้ยาอย่างถูกต้อง

• รับประทานยาตามคำแนะนำของแพทย์

• ติดตามผลข้างเคียงของยา เช่น เวียนศีรษะ, ปวดท้อง หรือมีอาการบวมมากขึ้นหรือไม่ หากมีอาการข้างเคียงรุนแรงควรพบแพทย์ทันที

3. ควบคุมกิจกรรมที่ต้องใช้เเรง

• ให้ผู้สูงอายุพักผ่อนอย่างเพียงพอ โดยเฉพาะการนอนหลับในท่าที่ช่วยให้หายใจได้สะดวก เช่น การนอนยกศีรษะสูง
• หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่หนักเกินไป ควรให้ผู้สูงอายุทำกิจกรรมเบา ๆ เช่น การเดินหรือยืดเส้นยืดสายเบา ๆ ตามคำแนะนำของแพทย์

4. ตรวจวัดสัญญาณชีพอย่างสม่ำเสมอ

• ตรวจวัดความดันโลหิต ควบคุมให้อยู่ในเกณฑ์ที่ปลอดภัย หากความดันโลหิตสูงหรือต่ำเกินไปควรติดต่อแพทย์ทันที

• ตรวจวัดน้ำหนัก  การที่น้ำหนักเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วของน้ำหนักเป็นตัวบ่งชี้ถึงการคั่งของน้ำในร่างกาย
• การวัดอัตราการเต้นของหัวใจ หากพบว่ามีการเต้นผิดจังหวะ ควรปรึกษาแพทย์

5. จัดการกับอาการบวม

• ยกขาขึ้นเพื่อบรรเทาอาการบวม ควรยกขาขึ้นเหนือระดับหัวใจบ้างในระหว่างวันเพื่อช่วยระบายของเหลวที่คั่งในร่างกาย

• สวมถุงเท้าความดัน สามารถช่วยลดการบวมที่ขาและข้อเท้าได้

6. ดูแลด้านจิตใจและอารมณ์ของผู้สูงอายุ

• ให้ความสนับสนุนทางอารมณ์ ผู้สูงอายุที่มีภาวะหัวใจล้มเหลว อาจรู้สึกวิตกกังวลหรือเครียดเกี่ยวกับสภาพของตนเอง ควรให้การสนับสนุนทางอารมณ์และคอยพูดคุยให้กำลังใจ

• กระตุ้นการทำกิจกรรมที่ช่วยลดความเครียด เช่น ฟังเพลง, ดูหนัง, หรือการทำสมาธิสามารถช่วยให้ผู้สูงอายุรู้สึกดีขึ้น

7. คอยสังเกตอาการแทรกซ้อนและอาการที่รุนแรง

• ติดตามอาการหายใจลำบาก หากพบว่าอาการหายใจลำบากแย่ลง หรือผู้สูงอายุรู้สึกหายใจไม่สะดวก ควรรีบพบแพทย์

• สังเกตอาการช็อกหรืออาการเจ็บหน้าอก หากมีอาการเจ็บหน้าอกอย่างรุนแรงหรือชัก ควรรีบไปพบแพทย์ทันที

• การสังเกตอาการของหัวใจเต้นผิดจังหวะ หากหัวใจเต้นผิดปกติหรือเต้นเร็วเกินไป ควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อหาทางรักษาที่เหมาะสม

วิธีป้องกันการเกิดโรคภาวะหัวใจล้มเหลว

1. ควบคุมความดันโลหิต
2. ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
3. ควบคุมระดับไขมันในเลือด
4. รักษาน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม
5. หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์และการสูบบุหรี่
6. การออกกำลังกายและการเคลื่อนไหวร่างกาย
7. การตรวจสุขภาพประจำปี
8. หลีกเลี่ยงความเครียด
9. การรักษาโรคประจำตัวให้ดีอย่างต่อเนื่อง
10. การหลีกเลี่ยงภาวะติดเชื้อในหัวใจ

ภาวะหัวใจล้มเหลว สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกเพศทุกวัย แต่เป็นปัญหาสุขภาพที่พบบ่อยในผู้สูงอายุมากที่สุด เกิดจากการที่หัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดไปหล่อเลี้ยงส่วนต่างๆ ได้ ทำให้เกิดสัญญาณอันตรายมากมายในร่างกาย หากไม่ได้รับการดูแลอย่างถูกวิธีส่งผลทำให้เกิดอันตรายถึงแก่ชีวิตได้ 

การดูแลสุขภาพร่างกายและจิตใจของผู้สูงอายุที่ตกอยู่ในภาวะหัวใจล้มเหลวจึงเป็นเรื่องที่ควรได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดจากคนในครอบครัวหรือผู้ดูแลที่มีความเชี่ยวชาญ Myluck Nursing Home ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุและผู้ป่วยติดเตียง สามารถช่วยดูแลคนที่คุณรักได้ตลอด 24 ชั่วโมงอย่างใกล้ชิด พร้อมแพทย์และบุคลากรที่มีความรู้ในการดูแลผู้ป่วยด้วยความรักและความเข้าใจ ติดต่อสอบถาม @mylucknursinghome